Εφαρμοσμένη Φυσιολογία & Προπονητική στο Τρίαθλο: Περιοδικότητα προπόνησης

Κείμενο : Γιάννης Ψαρέλης, Bsc, MSc x 2, MBA, PhD candidate (Εφαρμοσμένη Φυσιολογία στα αθλήματα Αντοχής)

Φωτογραφία : Γιάννης Ψαρέλης (Αγώνας Sprint, 2011)

Ερωτήσεις

• Τι ορίζουμε ως περιοδικότητα;

• Πως εξελίχθηκε διαχρονικά η αντίληψή μας στο σχεδιασμό ενός ετήσιου/ μακροχρόνιου προπονητικού σχεδιασμού;

• Ποιοι είναι πιο συνηθισμένοι τύποι περιοδικότητας;

Εισαγωγή

Ένας αθλητής προπονείται όλο το χρόνο με στόχο να βρεθεί στην καλύτερη του φυσική και νοητική κατάσταση την ημέρα του πιο σημαντικού αγώνα για εκείνον. Αυτό είναι ένα στοίχημα τόσο για τον αθλητή όσο και κυρίως για τον προπονητή του. Όμως δεν είναι όμως πάντοτε τόσο εύκολο το εγχείρημα και ούτε επιτυχημένο.

Θα ήταν χρήσιμο να κάνουμε μία σύντομη ιστορική αναδρομή και να δούμε πως χρονικά εξελίχθηκε επιστημονικά/ ακαδημαϊκά/ προπονητικά η επιθυμία των ανθρώπων του αθλητισμού να μπορέσουν να σχεδιάσουν ένα ετήσιο – ή ακόμα και τετραετή- προπονητικό κύκλο ώστε ο αθλητής να έχει την βέλτιστη απόδοση στον αγώνα στόχο. Όμως πριν από αυτό θα ήταν χρήσιμο να δώσουμε ένα απλό και κατανοητό ορισμό της περιοδικότητας.

Ως ορισμό της περιοδικότητας θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι :« H μεταβολή του όγκου και της έντασης σε διακριτούς κύκλους σε σχέση με τον χρόνο ώστε να προετοιμαστεί κάποιος για έναν αγώνα στόχο». (Klion M, 2013 & Nilsen et al )

Ιστορική αναδρομή

Η σύγχρονη προπονητική μεθοδολογία βασίζεται στην εργασία των Σοβιετικών προπονητών την δεκαετία του 1950, οπότε και οι αθλητές της χώρας αυτής είχαν εξαιρετικά αποτελέσματα στον υψηλό αθλητισμό.

Η «περιοδικότητα» είναι όρος που αποδίδεται στον καθηγητή L.P.Matveyev.   και θεωρείται συνώνυμο του σχεδιασμού της προπόνησης (Verhoshansky 1998, Verchoshanskij Juri V 1999).

H μέθοδος  πλέον δέχεται κριτική για τους αρκετούς λόγους όπως : Θεωρείται ότι βασίζεται σε επιστημονικούς όρους της φυσιολογίας του ανθρώπου, δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες των σύγχρονων αθλητών που έχουν μεγάλης διάρκειας αγωνιστικές περιόδους, αθλητές που δεν την χρησιμοποιούν έχουν καλύτερα αποτελέσματα κ.λπ. Φυσικά υπάρχουν και υπέρμαχοι της μεθόδου, π.χ. Platonov (Lyakh et al. 2014).

Είναι απαραίτητο να σημειωθεί ότι υπάρχουν και άλλοι ερευνητές, ακαδημαϊκοί και προπονητές που θεωρούν ότι η περιοδικότητα βασίζεται στο μοντέλο GAS (General Adaptation Syndrome) του Hans Seyle (Friel & Vance 2013, Joyce & Lewindon 2014).

Τύποι περιοδικότητας

Οι  τύποι περιοδικότητας  πλέον κατηγοριοποιούνται πλέον με διάφορα κριτήρια :

Γραμμική και μη γραμμική περιοδικότητα– Εάν υπάρχει σε κάθε μεσόκυκλο η στόχευση ενός ενεργειακού συστήματος (γραμμική, πηγαίνοντας από την χαμηλή στην υψηλή ένταση) ή όχι (χρησιμοποίηση διαφόρων ενεργειακών συστημάτων που αναπτύσσει ταυτόχρονα) (Klion M, 2013).

Κλασσική ή αντίστροφη περιοδικότητα. Εάν ο μακρόκυκλος ξεκινάει με φορτία χαμηλής έντασης και υψηλό όγκο και σταδιακά αυξάνεται η ένταση (κλασσική περιοδικότητα) ή  ξεκινάμε τον μακρόκυκλο με αγωνιστικές εντάσεις και χαμηλό  όγκο και σταδιακά χτίζουμε τον όγκο(αντίστροφη περιοδικότητα).

Πέρα από τα παραπάνω ιδιαίτερη αίσθηση -με υπέρμαχους  (Issurin) και επικριτές (Koprovica, 2012) – έχει η περιοδικότητα σε μπλοκ (block periodisation) που έχει ως γενική ιδέα  « την χρήση και την αλληλουχία εξειδικευμένων μεσόκυκλων – που ονομάζονται μπλοκ- όπου υψηλά προπονητικά φορτία εστιάζουν σε ένα μικρό αριθμό κινητικών και τεχνικών δεξιοτήτων». (Issurin 2008, Issurin 2009).

Βιβλιογραφία

1. Issurin Vladimir B.,  Block Periodization versus traditional training theory : a review. Journal  Medicine of Physical Fitness 2008 ; 48: 65-75.

2. Issurin Vladimir B., New Horizons for the methodology and physiology of training Periodization . Sports Medecine 2010: 40 (3) 189 -206

3. Koprivica V. Block periodization. 2012. SportLogia 8 (2), 93-99

4. Lyakh Vladimir, Mikotajec Kazimierz, Bujas  Przemystaw, Lytkowycz Ryszard. Review of Platonov’s “Sports Training Periodization. General Theory and its Practical Application”-Kiev Olympic Literature, 2013.  2014 Journal of Human Kinetics volume 44/2014, 259-263

Επιπρόσθετη Βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε

1. Friel Joe & Vance Jim –Editors- Triathlon Science.2013 Human kinetics Chapter for periodization written by Gregor Stephen (pages 311-325)

2. Joyce David & Lewindon –Editors- High Performance Training for Sports. Chapter «Planning a performance programme” written by Benjamin Rosenblatt (pages 247-257)

3. Issurin Vladimir B., Block Periodization: Breakthrough in Sport Training, 2008. Ultimate Athletes Concepts.

4. Klion M, Jacobson T. Triathlon Anatomy.2013. Human Kinetics

5. Grantham Nick, Base endurance : move forwards with reverse periodisation

6. Nilsen Thor S., Dalgenault Ted, Smith M. Editors. Basic Training Methodology FISA/ International Federation of Rowing Coaching manual, chapter 4

7. Verhoshansky J. Main features of a modern scientific sports training theory.Translated from Alessandro Lombardi, Found in New Studies in Athletics from CONI internal documents

8. Verhoshansky Yuri. The end of “periodization in the training of high performance sport”. Originally published in Leistungsport, Germany, Vol 28 No.5 September 1998. The abbreviated translation is reprinted from SA Sports Institute’s documentation services. (with permission from Modern Athlete and coach)

9. Verchoshanskij Juri V. The end of “periodisation” of training in top-class sport. New Studies in athletics by IAAF 14:1; 47-55

Ορθογραφικές  παρατηρήσεις :

• Το όνομα του καθηγητή Verchoshanskij συναντάται στην αγγλόφωνη βιβλιογραφία με διαφορετική ορθογραφία. Έχουμε αφήσει σε κάθε άρθρο την ορθογραφία που αναγράφεται σε αυτό.

• Σε ορισμένες περιπτώσεις η περιοδικότητα αναγράφεται με “Z” (periodization) και άλλοτε με “S” Periodisation)

Ο Γιάννης Ψαρέλης (Β Sc, MSc, MBA, PHd candidate) ασχολείται ενεργά με τον αθλητισμό από το 1977 και με το Τρίαθλο από το 1990 ως αθλητής (μόνιμος μέλος της εθνικής ομάδας ανδρών από το 1996 έως το 2000), προπονητής, διοικητικό στέλεχος  (γενικός γραμματέας της Ελληνικής Ομοσπονδίας Τριάθλου και μέλος της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής) και αρχισυντάκτης στο 3 Athlon. Gr (από το 2003), triathlon. Gr & triathlonworld. gr,…

Είναι μεταξύ άλλων πιστοποιημένος προπονητής Τριάθλου στην υψηλότερη βαθμίδα ( Τρίαθλο ΝέαΖηλανδία Level 3, αναγνωρισμένος από την Διεθνή Ομοσπονδία Τριάθλου), πιστοποιημένος προπονητής Κολύμβησης ( Επίπεδο 4 στην ένωση προπονητών Τριάθλου των ΗΠΑ και Bronze License/ άδεια στην Ένωση προπονητών της Αυστραλίας), τρεξίματος μαραθωνίου δρόμου, Τριάθλου Ironman … Είναι υποψήφιος διδάκτωρ στα ΤΕΦΑΑ Κομοτηνής με γνωστικό πεδίο «Εφαρμοσμένη Φυσιολογία στο Τρίαθλο».

Μερικές από τις προπονητικές του πιστοποιήσεις είναι οι εξής:

• Triathlon New Zeeland Level 3 Accredited Coach (Candidate for Level 3)- Endorsed by International Triathlon Union

• American Swimming Coaches Association Level 4 Coach

• Australian Swimming Teaches and Coaches Association Bronze License

• North American Academy For Sport and Fitness Marathon Certified Coach

• USA National Federation of High Schools Accredited & Certified Coach

• International Triathlon Coaches Association Certified Coach