Ο προπονητής ως Ηγέτης

Ο προπονητής ως Ηγέτης

Συντάκτης : Γιάννης Ψαρέλης, BSc, MSc, MBA (προπονητής Τριάθλου)  Triathlon New Zeeland Level 3 Caoch- Ironman Certified Coach-Web- Site : www.triathlonworld.gr – Email : smartsportcoach@hotmail.com & info@triathlonlab.gr -Κινητό : +30 693 71 70 260

Εισαγωγή

H όλο και περισσότερο «επαγγελματοποίηση» της προπονητικής (Mallett, 2013) -που έτσι και αλλιώς θεωρείται ένα χαοτικό περιβάλλον-  οδηγεί τους προπονητές σε μία διαδικασία συνεχούς βελτίωσης. Ο προπονητής σήμερα οφείλει να αναπτύσσει μία σειρά δεξιοτήτων & ικανοτήτων ώστε να μπορεί να προσφέρει τόσο στους αθλητές  ή/και ομάδες των οποίων έχει την ευθύνη αθλητικής ανάπτυξης ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

Ανάμεσα σε αυτές τις δεξιότητες & ικανότητες ξεχωρίζει η προπονητική ηγεσία η οποία αποτελεί καθοριστικό παράγοντα της αποτελεσματικότητας ενός αθλητικού σωματείου ή ενός αθλητής και φυσικά και της επιτυχούς καριέρας ενός προπονητή. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι όπως και για τα στελέχη επιχειρήσεων έτσι και για τους προπονητές «Η επιτυχία…δεν εξασφαλίζεται μόνο με τη σκληρή δουλειά, τις επαγγελματικές δεξιότητες… κυρίως εξαρτάται από τη διάθεσή και την ικανότητα τους να αναπτύσσουν στην πράξη την αποτελεσματική ηγετική συμπεριφορά» (Μπουραντάς, 2002).

Για τους παραπάνω λόγους – στους οποίους μπορούμε να προσθέσουμε πολλούς ακόμα- είναι εξαιρετικά χρήσιμο για ένα προπονητή να μελετήσει την βιβλιογραφία και τις θεωρίες της ηγεσίας και συνειδητά να μπορέσει να βελτιώνει σταδιακά τις ηγετικές του δεξιότητες στο εργασιακό του αθλητικό περιβάλλον.

Καθίσταται σαφές ότι το αντικείμενο είναι τεράστιο και αυτό το σύντομο άρθρο αναδεικνύει ένα πολύ μικρό ποσοστό των πτυχών της ηγεσίας.

Ορισμός Ηεγεσίας

Ο Δημήτρης Μπουραντάς που θεωρείται σημείο αναφοράς στην Ελλάδα ακαδημαϊκά σε θέματα ηγεσίας αναφέρει σχετικά ως ορισμό : «Ηγεσία θα μπορούσε να ορισθεί η διαδικασία επηρεασμού των στάσεων και της συμπεριφοράς μίας μικρής ή μεγάλης, τυπικής ή άτυπης ομάδας ανθρώπων από ένα άτομο (ηγέτη) με τέτοιο τρόπο, ώστε εθελοντικά, πρόθυμα και με την κατάλληλη συνεργασία να προσπαθούν να υλοποιήσουν στόχους που απορρέουν από την αποστολή της ομάδας με την μεγαλύτερη δυνατή αποτελεσματικότητα».  (Μπουραντάς Δ.,2002)

Διαφορές μεταξύ Διοίκησης & Ηγεσίας

Σε πολλά συγγράμματα πολλές φορές επιχειρείται να γίνει Σαφής διαχωρισμός μεταξύ Διοίκησης & Ηγεσίας απομονώνοντας διαφορές σε συμπεριφορές, στάσεις, φιλοσοφία κ.λπ. Όμως όπως αναφέρει και ο καθηγητής στο Harvard J.Kotter η διοίκηση και η ηγεσία είναι συμπληρωματικά και αλληλοσυμπληρούμενα συστήματα.

«Εάν υπάρχει μία ξεκάθαρη διαφορά μεταξύ της διαδικασίας διοίκησης και ηγεσίας είναι ο διαχωρισμός μεταξύ του να κάνεις τους άλλους να κάνουν πράγματα και να κάνεις τους άλλους να θέλουν να κάνουν». (Kouzes & Posner 1987) Όμως για να μπορέσουν οι ηγέτες να κάνουν τους άλλους να κάνουν πράγματα πρέπει να επιδεικνύουν συγκεκριμένες αρετές στην συμπεριφορά τους, π.χ. να είναι αξιόπιστοι. Η καθιέρωση της αξιοπιστία τους γίνεται διαμέσου των πράξεών τους, δηλαδή προκαλούν, εμπνέουν, αποτελούν παράδειγμα και ενθαρρύνουν.

Εάν θέλαμε να εντοπίσουμε κάποιες διαφορές μεταξύ διοίκησης και ηγεσίας αυτές θα μπορούσαν να είναι οι παρακάτω :

• To management αντιμετωπίζει την πολυπλοκότητα των οργανισμών/ ομάδων ενώ η ηγεσία αντιμετωπίζει τις αλλαγές.

• «Οι managers κάνουν τα πράγματα σωστά ενώ οι ηγέτες είναι αυτοί που κάνουν τα σωστά πράγματα». (Bennis & Nanus στον Μπουραντά, 2002)

• «Για τους managers οι στόχοι είναι αντικειμενικοί και προκύπτουν από τις ανάγκες του οργανισμού ενώ οι ηγέτες έχουν προσωπική αντίληψη για τους στόχους οι οποίοι εκφράζουν και δικά τους οράματα, πιστεύω και ιδανικά» (Zileznik στον Μπουραντά , 2002)

Χαρακτηριστικά  Προσωπικότητας Ηγέτη

Αναφέρουμε εν συντομία μερικά σημαντικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ενός ηγέτη ανεξάρτητος περιβάλλοντος δράσης :

• Ισχυρή επιθυμία για ανάληψη ευθύνης

• Εστίαση στην ολοκλήρωση της αποστολής

• Ανάληψη πρωτοβουλιών

• Αυτοπεποίθηση

• Αίσθηση προσωπικής ταυτότητας

• Επιθυμία να αναλάβει τις ευθύνες των αποφάσεων και των πράξεων

• Ετοιμότητα να απορροφήσει το στρες

• Ικανότητα να επηρεάζει την συμπεριφορά των άλλων

(Ralf Stodgill, 1948)

Τρία Βασικά στυλ ηγεσίας

Στη βιβλιογραφία μπορούμε να συναντήσουμε πολλά διαφορετικά μοντέλα σχετικά με τα στυλ ηγεσίας. Το πιο συνηθισμένο που συναντάμε σε εγχειρίδια προπονητικής είναι αυτό που αναφέρεται στην ύπαρξη τριών διακριτών στυλ ηγεσίας :

• Αυταρχικό στυλ

• Εξουσιοδοτικό στυλ

• Δημοκρατικό στυλ

Αυταρχικό στυλ

• Στηρίζει και αντλεί τη δύναμή του από τη θέση που κατέχει

• Δεν χαίρει εμπιστοσύνης από τα μέλη της ομάδας

• Οι διαταγές μεταβιβάζονται χωρίς να γίνονται διευκρινήσεις και εξηγήσεις στα μέλη της ομάδας

• Τ μέλη της ομάδας δεν αναλαμβάνουν ευθύνη, απλώς εκτελούν διαταγές

• Η απόδοση είναι καλή μόνο όταν είναι παρών ο ηγέτης

Εξουσιοδοτικό στυλ

• Δεν έχει εμπιστοσύνη στην ηγετική του ικανότητα

• Δεν θέτει στόχους στην ομάδα.

• Οι αποφάσεις λαμβάνονται από κάθε μέλος της ομάδας σύμφωνα με τις επιθυμίες του.

• Η παραγωγικότητα είναι περιορισμένη για τα μέλη της ομάδας.

• Το ηθικό και το αίσθημα της ομάδας είναι πολύ χαλαρό

Δημοκρατικό Στυλ

• Ο ηγέτης λαμβάνει αποφάσεις με τη συμμετοχή της ομάδας.

• Όταν εξηγεί να πάρει μία απόφαση εξηγεί τους λόγους

• Η κριτική και οι έπαινοι γίνονται αντικειμενικοί.

• Τα μέλη της ομάδας δέχονται νέες ιδέες και αλλαγές.

• Έχουν τα μέλη της ομάδας αναπτυγμένο το αίσθημα της ευθύνης

Πέρα από το παραπάνω υπάρχουν πολλά διαφορετικές προσεγγίσεις τόσο σε επίπεδο ηγεσίας γενικότερα όσο και της ηγεσίας στον αθλητισμό.

Tannenbaum & Schmidt

To μοντέλο του Tannenbaum & Schmidt μας έχει βοηθήσει σημαντικά να μπορέσουμε να αντιληφθούμε ότι υπάρχει μία συνέχεια μεταξύ των διαφόρων στυλ ηγεσίας. Στο πλαίσιο αυτής της συνέχειας οι συγγραφείς ορίζουν τα εξής στυλ ηγεσίας :

• Διατάσσει – Λαμβάνει την απόφαση και την ανακοινώνει

• Πείθει – Αφού αποφασίσει προσπαθεί να περάσει την απόφαση

• Συζητά – Παρουσιάζει τις αποφάσεις και προκαλεί ερωτήσεις & συζητά για εμπόδια και τρόπους υλοποίησης

• Δοκιμάζει – Παρουσιάζει δοκιμαστικές αποφάσεις που ύστερα από συζήτηση τυχόν αλλάζει

• Συμβουλεύεται – Αποφασίζει αφού πρώτα παρουσιάσει το πρόβλημα.

• Ζητά συμμετοχή – Θέτει όρια και ζητά να συναποφασίσουν

• Εξουσιοδότηση – Ενεργούν όπως νομίζουν οι «υφιστάμενοι»

Από τι εξαρτάται το στυλ ηγεσίας του προπονητή

To στυλ ηγεσίας που θα πρέπει να επιλέξει ο προπονητής εξαρτάται κυρίως – αλλά δεν περιορίζεται μόνο σε αυτό – στις ιδιαίτερες συνθήκες τις οποίες καλούνται να αντιμετωπίσουν ο αθλητής και ο προπονητής.

Έτσι μπορούμε να κατηγοριοποιήσουμε τους παράγοντες που θα καθορίσουν το βέλτιστο στυλ ηγεσίας στις εξής βασικές κατηγορίες:

• Προπονητή : Προσωπικότητα, Αξίες, Προτιμήσεις, Πεποιθήσεις, Εμπιστοσύνη σε Βοηθούς προπονητές και Αθλητές

• Αθλητές : Ανάγκη Ανεξαρτησίας, Επίπεδο Γνώσης, Προσδοκίες Αθλητών

• Συνθήκες : Μορφή προβλήματος, Αποτελεσματικότητα της ομαδικής συνεργασίας

« Επτά Θανάσιμα Αμαρτήματα»

Ο Maxwell (1998) αναφέρει ότι οι άριστοι ηγέτες αποφεύγουν τα εξής 7 «θανάσιμα» -όπως αναφέρει – αμαρτήματα:

1. Να προσπαθούν να κερδίσουν τη συμπάθεια από αντί για το σεβασμό.

2. Να μην ζητούν από τα μέλη της ομάδας συμβουλές και βοήθεια.

3. Να σαμποτάρουν τα προσωπικά χαρίσματα των ανθρώπων υπερτονίζοντας τους κανόνες σε βάρος των ικανοτήτων.

4. Να μη μένουν στη δημιουργική και μόνο κριτική.

5. Να μην αναπτύσσουν το αίσθημα της ευθύνης στα μέλη της ομάδας.

6. Να τους αντιμετωπίζουν όλους με τον ίδιο τρόπο.

7. Να αφήνουν απληροφόρητους τους ανθρώπους.

Βιβλιογραφία

Μπουραντάς Δ.2002 «Μάνατζμεντ»2002.Εκδόσεις Γ.Μπένου

Douge Brian “Coaching Styles & Skills”  in Pyke F, (2013) “Coaching Excellence” Human Kinetics

Maxwell JC.1998 “Αναπτύξτε τον ηγέτη μέσα σας». Εκδοσεις Κλειδάριθμος.

Kouzes & Posner 1987, The Leadership Challenge : How to get extraordinary things done in Organisation

Stodgill R., 1948 – Personal Factors Associated with leadership as mentioned by Huczynski & Buchanan (2001) “Organizational Behaviour- An Introductory Text”. Prentice Hall

Προπονητής Τριάθλου