Κείμενο : Θάλεια Κυρίτση. Το άκρο πόδι παίζει βασικό ρόλο στην κίνηση του ανθρώπου. Συμπεριφέρεται ως μοχλός που προωθεί σημαντικά το σώμα κατά τη βάδιση κ το τρέξιμο, καθώς επίσης προσαρμόζεται σε ανώμαλες επιφάνειες. Επιπλέον, εξασφαλίζει σταθερή στήριξη στο σώμα, παρέχει πληροφορίες για την επιφάνεια στήριξης και το είδος επαφής με αυτήν και βοηθάει στην απορρόφηση κινητικών δυνάμεων και επιβλαβών κραδασμών τα οποία δημιουργούνται κατά την επαφή του με το έδαφος.
Αυτό που πρέπει να γνωρίζουν οι αθλητές του τριάθλου στο κομμάτι του τρεξίματος είναι η σωστή τεχνική τρεξίματος, η οποία προϋποθέτει σωστό τρόπο βάδισης. Επιπλέον, σωστή επιλογή ορθωτικών πάτων-πελμάτων και υποδημάτων προφυλάσσει από τυχόν τραυματισμούς. Θα αναφέρουμε, λοιπόν, συνοπτικά τον κύκλο της βάδισης.
Κατά τη διάρκεια της βάδισης έχουμε τις εξής φάσεις: επαφή της πτέρνας, φάση αναχαίτισης, μεσαία φάση, φάση προώθησης και ανύψωση του μεγάλου δακτύλου. Ο κύκλος της βάδισης ξεκινά με το πόδι σε θέση υπτιασμού στην επαφή της πτέρνας με το έδαφος και έπειτα η υπαστραγαλική άρθρωση αμέσως πρηνίζει καθώς πηγαίνουμε από τη φάση επαφής στη φάση αναχαίτισης. Το πόδι φτάνει στο μέγιστο πρηνισμό του στο τέλος της φάσης αναχαίτισης και η άρθρωση αρχίζει να υπτιάζει το πόδι από τη μεσαία φάση διαμέσου της ανύψωσης του μεγάλου δακτύλου. Η κίνηση του υπτιασμού μετατρέπει το πόδι σε έναν άκαμπτο μοχλό που χρειάζεται για την προώθηση. Σε περίπτωση που το πόδι πρηνίζει (πτώση καμάρας) ή υπτιάζει (άρση καμάρας) περισσότερο από το φυσιολογικό, οι άξονες αναβηματισμού μεταβάλλονται. Κούραση και πόνος είναι τα κύρια συμπτώματα καθώς επίσης συνήθη προβλήματα στις περιπτώσεις αυτές είναι διαστρέμματα, κατάγματα κόπωσης, προβλήματα σε γόνατο, ισχίο και οσφύ. Η διεξαγωγή πελματογραφήματος και κατασκευή ορθωτικών πελμάτων κρίνεται απαραίτητη όταν εμφανίζονται αυτά τα συμπτώματα, αλλά και όταν υπάρχουν ενδείξεις για:
l Πλατυποδία/βλαισοποδία
l Κοιλοποδία/σφυροδακτυλία/γαμψοδακτυλία
l Πελματιαία απνευρωσίτιδα (επώδυνη πτέρνα)
l Βλαισός μέγα δάκτυλος (κότσι)
l Μεταταρσαλγία
l Ανισοσκελία/σκολίωση
l Τενοντίτιδα του αχιλλείου
l Βάδιση/τρέξιμο/ορθοστασία για μεγάλο χρονικό διάστημα
Τα περισσότερα προβλήματα πόνου ή δυσλειτουργίας του άκρου ποδός σε αθλητές στην προεφηβική και εφηβική ηλικία προέρχονται συνήθως από κακώσεις από υπέρχρηση που σχετίζονται με ανώμαλη εμβιομηχανική του ποδός, όπως υπερβολικός πρηνισμός, διατεταμένη πελματιαία περιτονία (η δεμένη ράβδος που ξεκινά από την πτέρνα και καταλήγει στις φάλαγγες βρίσκεται σε διάταση), ύπαρξη γεφυρών μεταξύ των οστών του ταρσού. Το πελματογράφημα σε κάθε αθλητή βοηθά στην επιλογή κατάλληλου ορθωτικού πέλματος με σκοπό την αύξηση της απόδοσης και την πρόληψη καθώς και θεραπεία τυχόν χονδροπαθειών, τενοντίτιδων, περιοστίτιδων, διαστρεμμάτων.
Είναι απαραίτητο να σημειωθεί ότι τα ορθωτικά πέλματα δεν έχουν την ιδιότητα να αλλάξουν ή να θεραπεύσουν τις ανωμαλίες του πέλματος, παρά να βοηθούν στη μείωση του πόνου και των υπερβολικών καταπονήσεων, καθώς και να βελτιώνουν τη λειτουργία του ποδιού κατά τη βάδιση. Τα ορθωτικά πέλματα αποτελούνται από την πρόσθια και την οπίσθια ανύψωση. Η πρόσθια προσφέρει υποστήριξη στις παραμορφώσεις του προσθίου τμήματος του ποδιού, ενώ η οπίσθια βοηθάει να είναι το οπίσθιο τμήμα του ποδιού όσο πιο κοντά στην ουδέτερη θέση. Η οπίσθια ανύψωση παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη βάδιση και στην επαφή της πτέρνας με το έδαφος.
Εκτός, όμως, από τα ορθωτικά πέλματα, αυτό που πρέπει ένας αθλητής να προσέχει είναι να έχει τα σωστά αθλητικά υποδήματα. Συστήνουμε χαρακτηριστικά του υποδήματος που θα συνεισφέρουν στην πρόληψη τραυματισμού και στην απόδοση ανάλογα με την εκάστοτε περίπτωση και όχι κάποιου συγκεκριμένου μοντέλου. Κατά την επιλογή αθλητικών υποδημάτων πρέπει να δίνεται έμφαση σε:
l Υλικά υποδήματος (αφρώδη, πολυμερή, γλοιοελαστικά, αεριώδη, gels, σταθερά)
l Τεχνολογία (μείωση κραδασμών, ενεργειακή απορρόφηση, βάρος, αντοχή στο χρόνο, προσθετικά ορθωτικά)
l Μέσα ελέγχου
l Δυνάμεις (άκρου ποδός-υποδήματος-επιφάνειας-τρεξίματος)
l Εταιρείες (ανταγωνιστικά, επικερδή, τάσεις μόδας, λειτουργικότητα)
Κάποιες κρίσιμες μεταβλητές που βοηθούν στην επιλογή σωστού αθλητικού υποδήματος είναι: η άνεση (άβολα υποδήματα μπορεί να αυξήσουν την κατανάλωση Ο2), οι εσωτερικές διαστάσεις, η ευθυγράμμιση σκελετού, η κατανομή κ το κέντρο πίεσης, η αρθρική σκληρότητα, η τριβή, η απορρόφηση των κραδασμών και η σκληρότητα του υποδήματος.
Οι βασικές κατηγορίες παπουτσιών τρεξίματος έχουν άμεση σχέση με την καμάρα του κάθε αθλητή. Έτσι, ένας αθλητής με κανονική καμάρα και ουδέτερο πάτημα επιλέγει ένα μοντέλο κατηγορίας Cushion, Performance ή και Racing, τα οποία είναι μοντέλα για αθλητές που ουσιαστικά δεν έχουν κάποια ιδιομορφία στην ποδοκνημική. Ένα μοντέλο της κατηγορίας Stability ή Motion Control πρέπει να επιλέγεται από έναν αθλητή με υπερπρηνισμό και χαμηλή ποδική καμάρα (πλατυποδία), έτσι ώστε να τον προστατεύει από την υπερβολική κίνηση του πέλματος προς το εσωτερικό κατά την επαφή της πτέρνας με το έδαφος. Τέλος, ένας αθλητής με υψηλή ποδική καμάρα και υπτιασμό πρέπει να διαλέξει μοντέλο το οποίο θα του προσφέρει την κατάλληλη ευλυγισία και την ιδανική προστασία από τους κραδασμούς· αθλητές με υπτιασμό έχουν δύσκαμπτη ποδική καμάρα.
Ο κάθε αθλητής με τη βοήθεια ορθοπεδικού και φυσικοθεραπευτή (και με τη χρήση πελματογραφήματος όπου κρίνεται απαραίτητο) επιλέγει το σωστό παπούτσι για το τρέξιμο με βάση τις εκάστοτε ανάγκες του. Είναι βασικό να τονίσουμε ότι το ιδανικό αθλητικό υπόδημα δε συμβαδίζει πάντα με τις τάσεις της μόδας και φυσικά η τιμή δεν είναι πρωταρχικός παράγοντας (το ακριβότερο δεν είναι πάντοτε καλύτερο). Τα υποδήματα που προορίζονται για προπονήσεις και αγώνες είναι αυτονόητο πως δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται στην καθημερινότητα του αθλητή παρά μόνο για το σκοπό που έχουν αγορασθεί. Τέλος, ο κάθε αθλητής, ανάλογα με τη συχνότητα αγώνων ή προπονήσεων κατανοεί από μόνος του πότε το παπούτσι αρχίζει να φθείρεται κ πότε χρειάζεται αντικατάσταση. Είναι δεδομένο πως ένας αθλητής υψηλού επιπέδου (που αθλείται σε επίπεδο πρωταθλητισμού) πρέπει να αντικαθιστά τα υποδήματά του στην αρχή της κάθε σεζόν.
Ένας αθλητής, όμως, πέρα από τη σωστή επιλογή υποδημάτων και τη χρήση ορθωτικών πελμάτων όπου αυτή είναι απαραίτητη, πρέπει να δίνει βάση στο προπονητικό κομμάτι. Ασκήσεις διάτασης και ενδυνάμωσης των μυών της κνήμης και της ποδοκνημικής είναι απαραίτητες για την αποφυγή τραυματισμών, κυρίως σε αθλητές με κάποια ιδιομορφία στην περιοχή του άκρου ποδός. Ασκήσεις ισορροπίας σε μονοποδική στήριξη, κινήσεις με αντίσταση προς όλες τις κατευθύνσεις στην περιοχή της ποδοκνημικής με τη βοήθεια λάστιχου, ανύψωση σε μύτες-πτέρνες, πλάγια βήματα και step είναι ενδεικτικά κάποιες από τις ασκήσεις που βοηθούν στις παραπάνω περιπτώσεις. Ο κάθε αθλητής σε συνεννόηση πάντα με τον προπονητή του ακολουθεί το κατάλληλο προπονητικό πρόγραμμα, δίνοντας πάντα έμφαση στην προθέρμανση και στην αποθεραπεία.
Ελληνικα
