Συντάκτης : Γιάννης Ψαρέλης – Συντακτική Ομάδα TriathlonWorld.gr/ Triathlon.gr- Χημικός (Π. Αθηνών) MSc -ΜΒΑ
Εισαγωγή
“Για να παρουσιαστείς και να αγωνιστείς στο στάδιο της Ολυμπίας πρέπει να είσαι τέλειος.
-Τι θα πει δάσκαλε τέλειος ; ρωτά ο αθλητής Φιλίνος.
-Το σώμα, Φιλίνε, το καλλιεργούν με τη γυμναστική, την ψυχή με τη μουσική και το πνεύμα με τη γνώση. Μόνο έτσι μπορεί να δημιουργηθεί το κάλλος. Μέσα στο κάλλος κλείνεται σφιχτά η ιδέα του ανθρώπου. Άνθρωπος δεν είναι αυτός που έχει μόνο δυνατό σώμα άλλα αυτός που συγχρόνως έχει και όμορφη ψυχή και πνεύμα. Το κάλλος, λοιπόν, είναι η έκφραση αυτής της πληρότητας, και αυτή η τελειότητα είναι η αρετή. Όποιος κατέχει την αρετή είναι τέλειος.” Πίνδαρος.
To ντόπινγκ είναι ένα παγκόσμιο, πολυδιάστατο κοινωνικό φαινόμενο, ιδιαίτερα επίκαιρο στις μέρες μας, καθώς παρουσιάζει μία συνεχή δημοσιότητα που αφορά περιστατικά γνωστών αθλητών που συλλαμβάνονται να κάνουν χρήση απαγορευμένων ουσιών και αθλητών που παρουσιάζουν σοβαρά προβλήματα υγείας.
Ομιλούμε για ένα παγκόσμιο φαινόμενο καθώς οι απαγορευμένες ουσίες και μέθοδοι, όπως αυτές ορίζονται στους πίνακες του Παγκόσμιου Οργανισμού Αντι-Ντόπινγκ (World Anti-ντόπινγκ Agency) WADA, χρησιμοποιούνται ευρέως στην πλειονότητα των χωρών και στις 5 κατοικήσιμες ηπείρους του πλανήτη.
Ομιλούμε για ένα φαινόμενο με πολλές και διαφορετικές διαστάσεις, οι σπουδαιότερες των οποίων είναι οι παρακάτω :
• Iατρική: Oι ουσίες της λίστας προκαλούν προβλήματα υγείας στους ανθρώπους, και όπως έχει ήδη αναφερθεί, υπάρχουν, επίσημα, καταγεγραμμένοι θάνατοι.
• Ηθική: Με τη χρησιμοποίηση αυτών των ουσιών οι αθλητές αποκτούν ένα αθέμιτο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα (συνεπώς η βασική αρχή του αθλητισμού, δηλαδή αυτής της ισονομίας καταργείται). Επιπλέον, μιλούμε (κυρίως λόγω των νέων μορφών γενετικού ντόπινγκ) για παρέμβαση στην ανθρώπινη φύση.
• Νομική: Υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο σε πολλές χώρες που απαγορεύει όχι μόνο τη χρήση αλλά και την εμπορία και διακίνησή τους.
• Παιδαγωγική: Χρειάζεται να σχεδιαστούν εκπαιδευτικά προγράμματα που θα θωρακίσουν την κοινωνία μας απέναντι σε αυτό το κοινωνικό φαινόμενο.
Giannis Psarelis Triathlon Coach
Το Ντόπινγκ είναι κοινωνικό φαινόμενο
Παρότι όλα τα φώτα της δημοσιότητας είναι στραμμένα στους αθλητές υψηλού επιπέδου, για τη χρήση ντόπινγκ, είναι διαπιστωμένο ότι δεν είναι μόνο αυτή η κοινωνική ομάδα που χρησιμοποιεί τις απαγορευμένες ουσίες.
Αν και η WADA ασχολείται κυρίως με την αντιμετώπιση του φαινομένου στον αθλητισμό, το φαινόμενο έχει διεισδύσει έντονα στην κοινωνία και εκτείνεται πέρα από το αθλητικό πλαίσιο. Άνθρωποι χρησιμοποιούν αυτές τις ουσίες για να χάσουν βάρος, να φτιάξουν ένα μυώδες σώμα, να διασκεδάσουν σε ρέιβ πάρτι. Ακόμη, χρήση των ουσιών γίνεται στο στρατό για μεγαλύτερη αντοχή των στρατευμένων κτλ. Παρακάτω παραθέτονται οι παράμετροι και τα στοιχεία που καθιστούν εμφανή την κοινωνική διάσταση και διείσδυση του φαινομένου.
1. Μεγαλύτερος «τζίρος» από τον αντίστοιχο των Ναρκωτικών Ουσιών. Υπάρχουν αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία που αποδεικνύουν το παραπάνω. Αυτό και μόνο δείχνει το εύρος εξάπλωσης και διείσδυσης του φαινομένου.
2. Μεγάλο εύρος ηλικιών, κοινωνικό-οικονομικών στρωμάτων που εμπλέκονται στη χρήση τους.
3. Οικονομικά συμφέροντα και χώρες, το στηρίζουν (Παραγωγή, Εμπόριο, Διακίνηση). Υπάρχουν χώρες που παράγουν και άλλες που συστηματικά επιτρέπουν την εμπορία αυτών των ουσιών.
4. Δημιουργία Εθνικής Νομοθεσίας όπου αναγνωρίζεται η κοινωνική διάσταση του προβλήματος.
5. Τα κράτη χρησιμοποιούν την εκτελεστική εξουσία για τον περιορισμό της εμπορίας και διακίνησης“trafficking”.
Διείσδυση του Φαινομένου
Δεν υπάρχουν έρευνες που να καταγράφουν όλες τις κοινωνικές ομάδες που χρησιμοποιούν τις ουσίες ντόπινγκ ούτε και ποσοτικές έρευνες που να δείχνουν το ποσοστό διείσδυσης σε καθεμία από αυτές. Όμως, από δημοσιογραφικές, κυρίως, έρευνες προκύπτει ότι χρήση ντόπινγκ γίνεται σε:
1. Αθλητισμό Υψηλού Επιπέδου (διεθνές και εθνικό επίπεδο).
2. Νεανικό Αθλητισμό (σχολικός και πανεπιστημιακός στις ΗΠΑ).
3. Γυμναστήρια (για απόκτηση «ωραίου σώματος», απώλεια βάρους). Διαμέσου των ρεπορτάζ εφημερίδων αλλά και τηλεοπτικών εκπομπών κατανοούμε ότι στο συγκεκριμένο χώρο έχουμε μία ανησυχητική διείσδυση του φαινομένου.
4. Ρέιβ πάρτι (π.χ. αμφεταμίνες). Πριν από μερικά χρόνια στην Ελλάδα τηλεοπτικά κανάλια είχαν ρεπορτάζ για τα ρέιβ πάρτι, με αναφορές στη χρήση χημικών ουσιών από νεαρούς ώστε σε κατάσταση έκστασης να έχουν αντοχή και να χορεύουν ακατάπαυστα όλη τη νύχτα.
5. Στρατό. Χρησιμοποιούνται ουσίες που καθιστούν πιο επιθετικούς τους στρατιώτες και τους δίνουν μεγαλύτερη αντοχή στην κόπωση. Είναι γνωστό ότι στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο χρησιμοποιήθηκαν αμφεταμίνες ενώ στο Αφγανιστάν οι Σοβιετικοί στρατιώτες χρησιμοποίησαν την ουσία Μπρομαντάν.
Η λίστα των απαγορευμένων ουσιών και μεθόδων που έχει συντάξει η WADA και η οποία είναι συνέχεια της λίστας που είχε συντάξει και συνεχώς ανανεώνει η Ιατρική Επιτροπή της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής (ΔΟΕ), περιλαμβάνει ουσίες και μεθόδους που έχουν τουλάχιστον δύο από τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
• Υπάρχει κάποια επιστημονική ή ιατρική απόδειξη ότι έχει φαρμακολογική επίδραση ή γνωρίζουμε, εμπειρικά, ότι η μέθοδος μπορεί να βοηθήσει την αθλητική απόδοση (κώδικας της WADA, 4.3.1.1.).
• Υπάρχει κάποια ιατρική ή άλλη επιστημονική απόδειξη, φαρμακευτικό αποτέλεσμα, ή γνωρίζουμε, εμπειρικά, ότι η χρησιμοποίηση ουσίας ή μεθόδου αντιπροσωπεύει ένα υπαρκτό ή πιθανό κίνδυνο για την υγεία του αθλητή.
• Ο προσδιορισμός της WADA ότι η χρήση ουσιών ή μεθόδων βλάπτει το αθλητικό πνεύμα όπως αυτό περιγράφεται στην εισαγωγή του κώδικα.
Ορισμοί
Σύμφωνα με τα αγγλόφωνα γλωσσικά λεξικά, η λέξη ντόπινγκ προέρχεται από την Ολλανδική λέξη “doop”, και περιγράφει ένα παχύρρευστο υγρό ή σάλτσα. Από άλλες πηγές φαίνεται ότι η λέξη προέρχεται από τους ιθαγενείς της Νοτίου Αφρικής και αργότερα χρησιμοποιήθηκε από τους Ολλανδούς Boers για να περιγράψει οποιοδήποτε διεγερτικό ποτό. Σταδιακά ο όρος έλαβε μία ευρύτερη έννοια και, έτσι, αναφορικά με τον αθλητισμό έγινε γνωστός ως ντόπινγκ.
Το 1985, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο όρισε το ντόπινγκ ως εξής:«ντόπινγκ είναι η καταπάτηση του νόμου και του κανονισμού που έχουν θεσπίσει οι αθλητικοί οργανισμοί αναφορικά με την χρησιμοποίηση απαγορευμένων ουσιών και μεθόδων».
Ο παραπάνω ορισμός, μετά την δημιουργία της WADA (του οργανισμού που μεταξύ των άλλων έχει ως σκοπό την εναρμόνιση των ορισμών, θεμάτων, διαδικασιών κτλ μεταξύ των διαφόρων κρατών και αθλητικών φορέων) έχει τροποποιηθεί ως εξής (άρθρο 1 του κώδικα που δημιουργήθηκε το 2003):
“Ντόπινγκ είναι η ύπαρξη ενός ή περισσοτέρων αδικημάτων των κανονισμών anti-ντόπινγκ όπως αυτοί περιγράφονται στα άρθρα 2.1. έως 2.8. του Παγκόσμιου Κώδικα Αντι-Ντόπινγκ.»
Συνοπτικά μπορούμε να πούμε ότι ως ντόπινγκ θεωρούνται και τα παρακάτω
• Η ύπαρξη απαγορευμένης ουσίας ή μεταβολιτών αυτής σε δείγμα που λαμβάνεται από τον αθλητή. Συνήθως λαμβάνονται ούρα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, αίμα. Σε ερευνητικό επίπεδο χρησιμοποιούνται μέθοδοι για ανίχνευση απαγορευμένων ουσιών σε μαλλιά και ιδρώτα αθλητών, με πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα.
• Η χρήση ή η προσπάθεια χρήσης απαγορευμένης ουσίας ή μεθόδου.
• Η άρνηση ή η αποτυχία να προσέλθει ο αθλητής/τρια για συλλογή δείγματος, μετά την ειδοποίηση.
• Η καταστρατήγηση των εφαρμοσμένων απαιτήσεων για διαθεσιμότητα των αθλητών, για έλεγχο εκτός αγώνων, συμπεριλαμβανομένης και της αποτυχίας να παρέχει ο αθλητής/τρια αξιόπιστα whereabouts (φύλλα εντοπισμού).
• Προσπάθεια εξαπάτησης ή εξαπάτηση κάποιου σταδίου του ελέγχου ντόπινγκ.
• Kατοχή απαγορευμένων ουσιών και μεθόδων.
• Trafficking (διακίνηση, εμπορία,) απαγορευμένης ουσίας και μεθόδου.
• Διαχείριση ή προσπάθεια διαχείρισης απαγορευμένης ουσίας ή μεθόδου από κάποιο αθλητή/τρια καθώς επίσης και οποιαδήποτε βοήθεια, παρότρυνση, κάλυψη για κάποιο παράπτωμα των κανόνων αντι-ντόπινγκ.
Running & Triathlon Coach
Ιστορική Αναδρομή
Στην επίσημη ιστοσελίδα του Αυστραλέζικου Ινστιτούτου Καταπολέμησης του Ντόπινγκ (ASDA) αναγράφεται αναφορικά με τους Ολυμπιακούς Αγώνες στην Αρχαία Ελλάδα “Από το 400 π.Χ. ο αθλητισμός στην αρχαία Ελλάδα είχε την ίδια, ίσως και πιο σημαντική, θέση μέσα στην κοινωνία από όσο σήμερα. Από τα γραπτά του Πλάτωνα προκύπτει ότι η νίκη στους Ολυμπιακούς Αγώνες επιβραβευόταν με χρηματικό έπαθλο που σήμερα αντιστοιχεί σε μισό εκατομμύριο δολάρια. Ακόμη, οι νικητές είχαν και άλλα προνόμια όπως, φαγητό, σπίτι καθώς και φορολογικές ελαφρύνσεις. Ο επαγγελματισμός καθώς και η εμπορευματοποίηση οδήγησε στη διαφθορά. Εκτός από την πολιτική παρέμβαση, ένας από τους σημαντικούς λόγους που οδήγησαν στην κατάργηση των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αρχαία Ελλάδα, ήταν και η χρήση των ουσιών».
Πιστεύεται ότι στην αρχαία Ελλάδα οι αθλητές έτρωγαν ζώα (πριν τους αγώνες). Η διατροφή τους περιελάμβανε μεγάλες ποσότητες κρέατος και κεράτων καθώς επίσης, φυτά και μανιτάρια με χημικά πρόσθετα ώστε να βελτιώνονται οι επιδόσεις τους ή να επισπεύδεται η αποκατάσταση. Όταν ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος κατάργησε τους αγώνες το 396 π.Χ, μεταξύ των λόγων που επικαλέστηκε ήταν και το «ντόπινγκ». Παρότι υπάρχουν κοινά σημεία και σίγουρα δεν μπορούμε να σταθούμε σε μια ωραιοποιημένη εικόνα του Αθλητισμού στην αρχαία Ελλάδα δεν μπορούμε, όμως, να μιλούμε για ντόπινγκ, τουλάχιστον με τη μορφή που υπάρχει στη σημερινή κοινωνία.
Στα Ρωμαϊκά χρόνια που ο αθλητισμός είχε τη μορφή θεάματος, μακριά από τα Ολυμπιακά ιδεώδη της αρχαίας Ελλάδας, υπήρχε, επίσης, χρήση ουσιών που θεωρούνταν ικανές να βοηθήσουν τους μετέχοντες στις μονομαχίες, που διεξάγονταν στις αρένες.
Κατά το 19ο αιώνα έχουμε την καταγραφή των πρώτων περιστατικών χρήσης απαγορευμένων ουσιών, κυρίως ηρωίνης και μορφίνης. Το 1867, στους φημισμένους αγώνες των έξι ημερών, οι Γάλλοι αθλητές ενδέχεται να χρησιμοποιούσαν μίγματα καφεΐνης, οι Βέλγοι αθλητές ζάχαρη με αιθέρα και κάποιοι άλλοι αθλητές αλκοολούχα ποτά με νιτρογλυκερίνη. Το 1896, ο Arthur Lindon, Ουαλός αθλητής που συμμετείχε στον ποδηλατικό αγώνα Μπορντό- Παρίσι, έμεινε στην Ιστορία ως ο πρώτος αθλητής που, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, πεθαίνει από τη χρήση ουσιών ντόπινγκ. Μερικοί από τους θανάτους διασήμων αθλητών που σημάδεψαν την αθλητική ιστορία ήταν οι παρακάτω :
• To 1904, στους Ολυμπιακούς Αγώνες που διεξήχθησαν στο Σαιντ Λούις των Η.Π.Α, ο Τόμας Χικς (Τhomas Hicks) χρησιμοποίησε αλκοόλ και κοκαΐνη για να νικήσει αλλά κατέρρευσε αφού πέρασε ως νικητής τη γραμμή τερματισμού.
• To 1960, o Δανός αθλητής Ενεμάρκ Γιένσεν (Enemark Jensen)πλήρωσε με τη ζωή του το τίμημα της χρήσης των αμφεταμινών.
• Το 1967, ο Άγγλος ποδηλάτης Τομ Σίμπσον (Tom Simpson) χρησιμοποίησε επίσης αμφεταμίνες και αφού κατάφερε να ανεβεί στο ποδήλατό του, μετά από δύο πτώσεις, έπεσε νεκρός στο έδαφος. Στην ποδηλατική του μπλούζα βρέθηκαν αμφεταμίνες, όπως επίσης, και στις αποσκευές του.
Στις μαύρες σελίδες του αθλητισμού συμπεριλαμβάνονται αρκετά περιστατικά ντόπινγκ, θα αναφερθούμε στα πιο γνωστά:
• Από το 1960, στην ανατολική Γερμανία λειτούργησε ένα συστηματικό πρόγραμμα χρησιμοποίησης επικίνδυνων εργογενών ουσιών με την κωδική ονομασία Εθνικό πρόγραμμα 1425 (State Program 1425). Το πρόγραμμα αυτό εισήγαγε περίπου 10.000 αθλητές, στις ακαδημίες όπου έκαναν «προπόνηση», στις φαρμακευτικές ουσίες, με σκοπό να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους. Όταν διαλύθηκε το κράτος της Ανατολικής Γερμανίας οι αποκαλύψεις ήταν συνταρακτικές. Συγκινητική ήταν η αφήγηση πρώην αθλήτριας, που ανέφερε ότι, ενώ ήταν ακόμη στο δημοτικό, την υποχρέωναν να λαμβάνει τα μπλε χαπάκια (εικάζεται ότι ήταν στεροειδή) και φυσικά να ακολουθεί ένα εξοντωτικό πρόγραμμα προπόνησης. Όταν η αθλήτρια θέλησε να σταματήσει τον αθλητισμό και να βγει από το εθνικό πρόγραμμα, κάλεσαν στο σχολείο τους γονείς της για να τους εξηγήσουν ότι εάν η κόρη τους σταματήσει αυτοί θα χάσουν όλα τα προνόμια που τους είχαν δοθεί. Εξαιτίας των πιέσεων το νεαρό κορίτσι αναγκάστηκε να συνεχίσει τόσο να προπονείται όσο και να παίρνει τα χαπάκια. Υπάρχουν και άλλες συγκλονιστικές μαρτυρίες όπως, αθλήτριας που μετά από χρόνια χρήση στεροειδών είχε αλλαγή στα χαρακτηριστικά του φύλου της, αθλητριών που έμεναν έγκυοι για να επιτευχθεί ορισμένη ορμονική αντίδραση του οργανισμού, εμφύσηση αερίων εντός του σώματος αθλητή κτλ.
• Στους Αγώνες του Βερολίνου το 1936, παρατηρήθηκε σημαντική χρήση αμφεταμινών.
• Το 1988, κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων της Σεούλ, ο Καναδός Μπεν Τζόνσον (Ben Johnson) κατάφερε να γίνει το θετικό και αρνητικό κέντρο της δημοσιότητας, σε διάστημα ολίγων ωρών. Αρχικά κέρδισε την κούρσα των 100 μέτρων και αργότερα, στον έλεγχο ντόπινγκ, αποκαλύφθηκε ότι είχε κάνει χρήση στεροειδών. Το συγκεκριμένο περιστατικό έδωσε πολύ μεγάλη δημοσιότητα στο ντόπινγκ και ανάγκασε τα κράτη και τους αθλητικούς φορείς και οργανισμούς να καταβάλουν μεγαλύτερη και συστηματικότερη προσπάθεια αντιμετώπισής του.
• To 1998, o ποδηλατικός Γύρος της Γαλλίας παραλίγο να διακοπεί όταν οι αστυνομικές/ τελωνιακές αρχές στην πόλη Νεβίλ αν Φερράν (Neuville-en-Ferrain), στα Γάλλο-Βελγικά σύνορα, ανακάλυψαν στα αυτοκίνητα της Γαλλικής Επαγγελματικής Ποδηλατικής ομάδας Φεστίνα (Festina) μεγάλη ποσότητα απαγορευμένων ουσιών (EPO, αυξητική ορμόνη, τεστοστερόνη, κορτικοειδή, αμφεταμίνες κ.ά). Η προσαγωγή για ανάκριση του προσωπικού της ομάδας, καθώς και των αθλητών, έστρεψαν όλα τα φώτα της δημοσιότητας σ΄ αυτό το ιστορικό αθλητικό γεγονός. Οι καταθέσεις του Βίλυ Βόετ (Wiilly Voet) καθώς και του Μπρούνο Ροσσέλ (Bruno Rossel,διευθυντή της ομάδας) και του Ερικ Ρικαέρ (ιατρού της ομάδας, Eric Ryckaert) έδειξαν στο κοινό ότι το ντόπινγκ των αθλητών ήταν μία πολύ καλά οργανωμένη λειτουργία, από το επιτελείο της ομάδας. Συνολικά, τα γεγονότα αυτά έγιναν η αφορμή για να αποφασίσει η Δ.Ο.Ε. να οργανώσει το 1999, μία Παγκόσμια Συνδιάσκεψη για την αντιμετώπιση του φαινομένου και, στη συνέχεια, να δημιουργήσει τη WADA, η οποία αργότερα ανεξαρτοποιήθηκε από τη ΔΟΕ.
Πιθανοί λόγοι και κίνητρα χρήσης ντόπινγκ
Είναι εύλογο να αναζητήσει κάποιος τους λόγους και τα κίνητρα που ωθούν τους αθλητές στη χρήση των απαγορευμένων ουσιών. Οι λόγοι που μπορεί να εντοπίσει κάποιος εύκολα (κάποιοι αναγράφονται στην βιβλιογραφία, ενώ άλλοι προκύπτουν από προσωπική έρευνα, προσωπικές συνεντεύξεις σε ειδικές ομάδες, καθώς επίσης και μέσα από το διάλογο στο πλαίσιο του προγράμματος Ολυμπιακής Παιδείας) είναι οι εξής:
• Οικονομικά οφέλη, χρηματικά έπαθλα στους αγώνες, υπογραφή συμβολαίων με χορηγούς, οδοιπορικά από αθλητικές ομοσπονδίες, οδοιπορικά και χρηματικά έπαθλα από τα κράτη και τις Εθνικές Ολυμπιακές Επιτροπές. Υπάρχουν πολλοί που υποστηρίζουν ότι η πλήρης επαγγελματοποίηση του αθλητισμού καθιστά αδύνατη την καταπολέμηση του ντόπινγκ, καθώς, τα οικονομικά κίνητρα είναι μεγάλα και λειτουργούν δελεαστικά προς όλους τους αθλητές.
• Μελλοντική επαγγελματική αποκατάσταση,εισαγωγή στις ένοπλες δυνάμεις, σώματα ασφαλείας, ομοσπονδίες, υπουργεία αθλητισμού. Πέρα από τα οικονομικά οφέλη οι αθλητές έχουν και άλλα κίνητρα, όπως τη μεταθλητική τους επαγγελματική αποκατάσταση. Υπάρχει μία έντονη ανησυχία στους αθλητές σχετικά με το τι θα κάνουν μετά το τέλος της αθλητικής τους καριέρας. Αφοσιωμένοι από μικρή ηλικία στον πρωταθλητισμό έχουν μείνει πίσω σε επίπεδο σπουδών όσο και επαγγελματικής προϋπηρεσίας σε κάποιο, εκτός αθλητισμού, τομέα. Συνεπώς, θέλουν να εξασφαλίσουν πριν το τέλος της αθλητικής τους καριέρας μια «σίγουρη» εργασία.
• Προσωπική αμφισβήτηση των αθλητικών τους δυνατοτήτων. Καθώς ο χρόνος που μεσολαβεί μέχρι τους αγώνες μικραίνει και η πρόοδος, δεν ήταν ή δεν είναι η αναμενόμενη, αρχίζουν να αμφισβητούν τις προσωπικές τους δυνατότητες και συνεπώς, θεωρούν ότι χρειάζονται να λάβουν ουσίες για να βελτιωθούν και να πετύχουν το στόχο τους.
• Ο φόβος αποτυχίας. Ο Βέλγος αθλητής της ορεινής ποδηλασίας Φιλίπ Μερχάγκε (Philip Maerhagge) ήταν ένα από τα μεγαλύτερα φαβορί για το χρυσό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας. Σε έλεγχο που του έγινε, πριν από την συμμετοχή του σε αγώνα του Παγκοσμίου Κυπέλλου, διαπιστώθηκε ότι είχε κάνει χρήση EPO. Όταν ανακοινώθηκε το αποτέλεσμα του εργαστηριακού ελέγχου ο ίδιος παραδέχθηκε το γεγονός και δήλωσε ότι επιθυμούσε παρά πολύ το μετάλλιο και έκανε λήψη EPO διότι “φοβόταν μην αποτύχει”.
• Πίεση Χορηγών, συμβόλαια με ειδικά Μπόνους (bonus) για συγκεκριμένες επιτυχίες. Οι αθλητές συνάπτουν συμβόλαια με Χορηγούς που σε αρκετές περιπτώσεις προβλέπουν ειδικές χρηματικές απολαβές ανάλογα με τη θέση που θα καταλάβουν στους αγώνες. Συνεπώς, οι αθλητές χρειάζεται να εξασφαλίσουν συγκεκριμένη θέση ώστε να λάβουν τα χρήματα από τη Χορηγία.
• Εθνικές προσδοκίες, αθλητές ως αθλητικά σύμβολα. Οι πρωταθλητές με διακρίσεις σε παγκόσμια πρωταθλήματα και Ολυμπιακούς Αγώνες αντιμετωπίζονται ως εθνικοί ήρωες ή ακόμη, και ως εθνικά σύμβολα. Σε πολλές περιπτώσεις ολόκληρο το έθνος ασχολείται με την προετοιμασία ενός συγκεκριμένου αθλητή ή μιας ομάδας και oι προσδοκίες της χώρας αποτελούν ένα φορτίο ασήκωτο για τους αθλητές που φοβούνται μήπως απογοητεύσουν τους συμπατριώτες τους.
• Πίεση από προπονητές. Oι προπονητές προτείνουν, επίμονα πολλές φορές, τη λήψη απαγορευμένων ουσιών από τους αθλητές τους. Σε άλλες περιπτώσεις οι προπονητές προπονούν σκληρά τους αθλητές και τους οδηγούν στη λήψη απαγορευμένων ουσιών ώστε να μπορούν να ανταπεξέλθουν.
• Επιθυμία για γρήγορο αποτέλεσμα και επιτυχία. To ντόπινγκ έχει ανατρέψει την προπονητική διαδικασία και μεταξύ των άλλων δίνει τη δυνατότητα στους αθλητές να έχουν μία ταχύτερη αθλητική εξέλιξη, καθώς, μεταξύ των άλλων, ουσίες όπως τα στεροειδή προσφέρουν πιο γρήγορη αποκατάσταση μεταξύ των προπονήσεων. Σε πολλά αθλήματα οι καμπύλες αθλητικής εξέλιξης παρουσιάζουν μεγάλες αποκλίσεις, οι οποίες δημιουργούν υπόνοιες για χρήση απαγορευμένων ουσιών.
• «Όλοι χρησιμοποιούν, γιατί όχι και εγώ».
• Έλλειψη οργανωμένης αθλητιατρικής και προπονητικής υποστήριξης. Όταν δεν υπάρχει αθλητιατρική και προπονητική υποστήριξη στους αθλητές, ο αθλητής πιστεύει ότι δεν έχει δυνατότητα να διακριθεί σε διεθνές επίπεδο δίχως τη χρήση απαγορευμένων ουσιών. Η σωστή υποστήριξη του αθλητή, τόσο προπονητικά όσο και αθλητιατρικά, συντελεί στο να αποβληθεί η σκόπιμα υπάρχουσα πεποίθηση ότι δίχως ντόπινγκ δεν μπορεί κάποιος να διακριθεί σε παγκόσμιο επίπεδο.
• Οργανωμένο κρατικό σύστημα φαρμακευτικής υποστήριξης. Αναφέρθηκε η περίπτωση της ανατολικής Γερμανίας, όμως δεν είναι η μοναδική. Μπορεί τη δεκαετία του 1970 να μιλούσαν όλοι για την Ανατολική Γερμανία, τη δεκαετία του 1980 για την Κούβα, αλλά τη δεκαετία του 1990, η Κίνα συγκέντρωνε τις περισσότερες υποψίες. Τα κράτη που έχουν οργανωμένο σύστημα φαρμακευτικής υποστήριξης υποχρεώνουν τους αθλητές τους να ενταχθούν στο πρόγραμμα και να λάβουν συγκεκριμένες ουσίες.
• Ανεξέλεγκτη λήψη συμπληρωμάτων. Οι αθλητές, επηρεασμένοι από διαφημίσεις καθώς και από την, στόμα με στόμα, προώθηση σκευασμάτων διατροφής ή αθλητικών συμπληρωμάτων, όπως ονομάζονται, ανάλογα με την περίπτωση, καταλήγουν να χρησιμοποιούν απαγορευμένες ουσίες. Σε πολλές περιπτώσεις τα σκευάσματα αναγράφουν την ύπαρξη ουσίας που εμπεριέχουν και η οποία βρίσκεται στη λίστα των απαγορευμένων ουσιών, υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που η πραγματική σύνθεση του σκευάσματος δεν αναγράφεται, με αποτέλεσμα ο αθλητής, εν αγνοία του, να χρησιμοποιεί απαγορευμένες ουσίες.
• Ανεξέλεγκτη λήψη φαρμάκων. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Σίδνεΰ η Ρουμάνα νικήτρια του συνθέτου της ενόργανης γυμναστικής, βρέθηκε θετική για την ουσία ψευτοεφεδρίνη, καθώς ο προπονητής τής χορήγησε σιρόπι, για ιατρικούς λόγους, δίχως να προσέξει ότι στη σύνθεση του σκευάσματος εμπεριείχετο απαγορευμένη ουσία, με αποτέλεσμα η αθλήτρια να ενοχοποιηθεί.
• Πιο «αθλητικό» σώμα. Σε πολλές περιπτώσεις, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν απαγορευμένες ουσίες απλά και μόνο για να έχουν λιγότερο λίπος ή γενικότερα για να «κτίσουν» αθλητικό σώμα, ακόμη και εάν αυτό δεν συνεισφέρει στη βελτιστοποίηση της αθλητικής τους επίδοσης.
• Nα επισπεύσουν την αποκατάσταση. Την αποκατάσταση, δηλαδή, τόσο μεταξύ των προπονήσεων όσο και μετά τους αγώνες.
• Να προπονηθούν και να αγωνιστούν τραυματισμένοι. To φαινόμενο είναι πολύ έντονο στα ομαδικά αθλήματα όπου οι προπονητές δίνουν εντολές στο ιατρικό επιτελείο της ομάδας να «κάνει τα αδύνατα δυνατά για να ετοιμάσει τον τραυματισμένο αθλητή» για τον επόμενο σημαντικό αγώνα της ομάδας.
• Εσωτερική επιθυμία για διάκριση και πρωτιά. Υπάρχουν στοιχεία ερευνών που δείχνουν ότι συχνά οι αθλητές χρησιμοποιούν απαγορευμένες ουσίες απλά για να διακριθούν. Καταγεγραμμένα περιστατικά αναφέρουν χρήση ουσιών για συμμετοχή σε τοπικούς και ερασιτεχνικούς αγώνες.
Πιθανά κίνητρα και λόγοι χρήσης ντόπινγκ από νεαρούς ανήλικους αθλητές
• Εισαγωγή σε ΑΕΙ/ ΤΕΙ. Στην Ελλάδα υπάρχει νομοθετική πρόβλεψη για πριμοδότηση των αθλητών στην εισαγωγή τους στα ΑΕΙ/ ΤΕΙ, ανάλογα με τις αθλητικές τους επιτυχίες, σε πανελλήνια σχολικά πρωταθλήματα, σε παγκόσμια σχολικά πρωταθλήματα και σε πανελλήνιους αγώνες. Σε ορισμένες περιπτώσεις έχουμε απευθείας εισαγωγή των αθλητών σε πανεπιστημιακές σχολές, δίχως την ανάγκη συμμετοχής στις εισαγωγικές εξετάσεις.
• Οικονομικά κίνητρα. Όπως οι ενήλικες αθλητές έτσι και οι νεαροί δελεάζονται από τις οικονομικές απολαβές που προκύπτουν από τις αθλητικές επιτυχίες.
• Συναισθηματική αναγνώριση και δημόσια αναγνωρισιμότητα. Οι νεαροί αθλητές επιζητούν και αρέσκονται να είναι ευρέως αναγνωρίσιμοι.
• Προβλήματα στην προσωπική τους ζωή. Οι δυσκολίες στις σχέσεις τους με το άλλο φύλο, τους γονείς, τους δασκάλους, τους ωθούν να εστιάζουν όλη τους την προσπάθεια στον αθλητισμό και να θεωρούν ότι μόνο μέσα από τον αθλητισμό «αποκτά νόημα η ίδια τους η ύπαρξη».
• Χαλαρή απόδοση στα μαθήματα. Συχνά οι νεαροί αθλητές θεωρούν (υποσυνείδητα ή και συνειδητά) ότι δεν έχουν καμία άλλη δυνατότητα να επιτύχουν κάτι καλό στη ζωή τους παρά μόνο διά του αθλητισμού. Έτσι, δεν έχουν κανένα φραγμό να χρησιμοποιήσουν οτιδήποτε, προκειμένου να πετύχουν την αθλητική διάκριση.
• Να μοιάσουν στα είδωλά τους. Στις εξωσχολικές προπονήσεις τους μαθαίνουν ότι οι πρωταθλητές που θαυμάζουν, χρησιμοποιούν απαγορευμένες ουσίες και έτσι οι οποιοιδήποτε ενδοιασμοί τους καταρρέουν.
• Ελλιπή γνώση και συναίσθηση της επικινδυνότητας των ουσιών. Δεν υπάρχει συστηματικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα που να προβάλλει τις επιπτώσεις στην υγεία, από τη χρήση των απαγορευμένων ουσιών, με αποτέλεσμα πολλοί να θεωρούν ότι πρόκειται για ουσίες που βοηθούν την αθλητική επίδοση και φτιάχνουν ωραία σώματα.
• Απόλυτη εμπιστοσύνη στον προπονητή. Οι αθλητές αναπτύσσουν συναισθηματικό δεσμό με τους προπονητές τους. Οτιδήποτε τους προτείνουν το δέχονται, στις περισσότερες περιπτώσεις, ανεπιφύλαχτα.
• Ανεξέλεγκτη λήψη διατροφικών συμπληρωμάτων. Όπως και οι ενήλικες αθλητές, λαμβάνουν συμπληρώματα δίχως να εξασφαλίζουν ότι δεν περιέχουν απαγορευμένες ουσίες.
Νεαροί αθλητές δεν χρησιμοποιούν απαγορευμένες ουσίες
Σε έρευνα που έγινε στην Αμερική, σε νεαρούς αθλητές που δεν έκαναν χρήση απαγορευμένων ουσιών, γιατί δεν χρησιμοποιούν ουσίες αυτοί απάντησαν:
1. Είναι κακό για την υγεία.
2. Είναι ενάντια στις πεποιθήσεις τους.
3. Δεν επιθυμούν να δοκιμάσουν την επίδραση της ουσίας.
4. Δεν θεωρούν ότι υπάρχει λόγος χρήσης απαγορευμένων ουσιών.
Κείμενο : Γιάννης Ψαρέλης (προπονητής Τριάθλου) -Web- Site : www.triathloncoach.gr – Email : smartsportcoach@hotmail.com & info@triathloncoach.gr -Κινητό : +30 693 71 70 260
Summary
Name
Γιάννης Ψαρέλης
Nickname
(Προπονητής Τριάθλου)
Website
Job Title
Προπονητής Τριάθλου
Company
TriathlonCoachGr
Ελληνικα
